De zeven vinkjes - Hoe mannen zoals ik de baas spelen

Ik heb tot nog toe alle boeken van Luyendijk gelezen, en dit boek is weer net zo leesbaar, maar dit keer is het toch wel een stuk minder verteerbaar. Dit boek gaat over racisme, seksisme en discriminatie op basis van sociaal-culturele klasse en opleiding; of eigenlijk gaat het juist om de mensen die niet gediscrimineerd worden in Nederland en andere westerse landen: de mensen met 'zeven vinkjes' (= privileges):

1. man
2. wit
3. hetero
4. minstens één in Nederland geboren ouder
5. minstens één ouder met een hoge opleiding, een goed inkomen, een zekere maatschappelijke status of cultureel kapitaal
6. zelf een atheneum- of gymnasium-opleiding afgerond
7. zelf een universitaire opleiding afgerond

Het viel mij op bij de berichten die vooraf over dit boek gedeeld werden dat er minstens drie 'vinkjes' ontbreken die naar mijn mening een grote rol spelen bij discriminatie in Nederland:

1. cisgender
2. zonder handicap of chronische ziekte
3. zonder (waarneembare) religie

Verder vroeg ik Luyendijk op Facebook of hij ook met Jens van Tricht van of iemand anders van Emancipator had gesproken t.b.v. dit boek. Ik had Van Tricht ook 'getagd'. Luyendijk reageerde met "Nog niet!". Van Tricht reageerde ook direct: hij nodigde Luyendijk uit voor een gesprek.

Erg jammer dat Luyendijk niet met Emancipator had gesproken. Hij had veel kunnen leren over wat man-zijn en mannelijkheid betekent en 'Waarom feminisme goed is voor mannen' (de titel van het boek van Van Tricht). Ik kreeg de indruk uit de korte reactie, en uit het boek ook, dat Luyendijk dit thema en de rest eigenlijk helemaal niet zo uitgebreid had onderzocht, al stond er wel in het boek dat hij op de hoogte is van de ideeën van Gloria Wekker. Het blijft toch een hoogopgeleide witte man uit een hoge sociaal-culturele klasse die pas sinds kort ècht begint door te krijgen hoeveel verschil dat maakt in deze maatschappij. Hij merkt dat veel anderen in dezelfde positie die boodschap van hem makkelijker aannemen dan van mensen met minder privilege. Hij schrijft over de "machtspositie van mannen zoals ikzelf", de "zeven kenmerken die maken dat wij steeds weer in de dominante groep zitten".

Er kwam ook behoorlijk wat kritiek op het boek, vooral vanuit activistische en genderstudies- en postcolonialism-hoek. Hieronder enkele kritieken en interviews:

• Joris Luyendijk, 4 februari 2022: De besten aan de top? Wij hadden alles mee en niks tegen . NRC Handelsblad. Gearchiveerd op 10 februari 2022. "zeven kenmerken die maken dat wij steeds weer in de dominante groep zitten. Wij zijn man, wit en hetero – dus discrimineren kun je ons niet. Wij hebben minstens één in Nederland geboren ouder – dus ons aanpassen aan een andere cultuur hoeven wij niet. Wij hebben tevens minstens één ouder met een hoge opleiding dan wel een goed inkomen, of een zekere maatschappelijke status (als bijvoorbeeld directeur, raadslid of dominee) of cultureel kapitaal. Zo verkeren wij al in onze jeugd in de hogere middenklasse en hebben we bij onze zelfontplooiing de wind stevig in de rug. Mede daardoor voltooiden we de meest prestigieuze opleiding van het land, namelijk atheneum of zelfs gymnasium, en universiteit. Ook op ons opleidingstype kun je ons dus niet 'pakken'."
• Sara Berkeljon, 4 februari 2022: Interview - 'Ik zeg: we moeten het gaan hebben over de mannetjes zoals Joris Luyendijk'. Volkskrant Magazine 23 (1065): 14-22.
• Hassan Bahara, 16 februari 2022: Hoe zelfbenoemd 'zevenvinker' Joris Luyendijk het middelpunt werd van een mediastorm . de Volkskrant.
• Aaf Brandt Corstius,6 februari 2022: Luyendijk wilde op de cover met zijn rug naar de camera staan. Dat lukt alleen de hele groten. de Volkskrant. "We zijn dus enorm geprivilegieerd, en ik geloof dat ik dat sinds mijn vroege jeugd al doorheb. Maar: ook prima als je er op je 50ste achter komt. Luyendijk probeert nu met oog voor zijn bevoorrechtheid door het leven te gaan, maar in het interview antwoordt hij op de vraag of hij het ongemakkelijk zal vinden als zijn boek over zijn privilege een beststeller wordt: 'Nee'"
• Roxane Soudagar, 11 februari 2022: Gloria Wekker en Nancy Jouwe reageren op de '7 vinkjes' . OneWorld. "beschrijft Luyendijk niet gewoon de – door zwarte vrouwen bedachte – term intersectionaliteit? Kan de schrijver hun in zijn mediaoptredens niet wat meer erkenning geven? Jouwe: "Als je op de kennis van mensen uit gemarginaliseerde groepen voortborduurt, heb je een verantwoordelijkheid om daar goed mee om te gaan. Anders reproduceer je de ongelijkheid die je zegt te bestrijden.""
• Jaswina Elahi, 17 februari 2022: Luyendijk stopt waar het actueel en interessant wordt. De Kanttekening. Geraadpleegd op 27 maart 2022. "Zo’n afvinklijst is overigens niet nieuw. (...) Maar Joris heeft de vinkjes mee om er een boek over te mogen schrijven en daarom bieden media zoals de Volkskrant, NRC en Buitenhof hem een podium. (...) Luyendijk erkent dat de vinkjes-elite zichzelf als kwaliteitsnorm ziet: vandaar dat zij diversiteit als een aantasting beschouwt van haar homogene kwaliteitsbegrip. (...) Wat we nodig hebben is een fundamentele verandering in de bestaande instituties."